چرا به مولانا رومی میگویند

((برای خرید تصحیح جدید مقالات شمس تبریزی اینجا را کلیک کنید.))

مولانا و لقب مولانا

کنیه مولانا مولوی است نه مولانا. در زمان مولانا روم را عموماً امپراتوری روم بیزانس می نامیدند که همان روم شرقی محسوب می شد. به عربی یا فارسی روم می گوییم و در قرآن سوره ای به نام روم داریم. یعنی روم یا بیزانس یعنی همان جایی که اردن و فلسطین و جاهایی که امروز جزء خاورمیانه و استانبول و ترکیه امروزی هستند. زیرا مولانا به قونیه رفت و قونیه در آن زمان جزو فتوحات بیزانس نبود، بلکه به آنها و همسایه آنها نزدیک بود. یونانیان را رومی نیز می نامیدند. مولانا خود در اشعارش می گوید مرا از خراسان به دیدار یونانیان کشاندی / با آنها درآمیزم تا دینم کنم. [1] او از خراسان نزد یونانیان و رومیان رفت، پس او را جلال الدین رومی، مولوی بلخی نامیدند. اما امروز غربی ها به آن مولوی می گویند و ما هم همینطور. و این به خاطر سکونت او در قونیه است و بی راه نیست، یعنی گفتارش بی دلیل نیست و در این راه انحراف و انحرافی نیست. حتی به قول خودشان، عرفای گذشته و نویسندگان و علمای پیشین ما گاهی از عرفان رومی صحبت می کنند. به عبارت دیگر، فکر نکنید که امروز به آن می گویند. گاه گفته می شود که جلال الدین بلخی پسر مولانا بوده است یعنی ابتدا بلخی و سپس رومی بوده است. من خودم ترجیح می دهم بگویم جلال الدین بلخی و خراسانی. مولانا برای بلخ هم خیلی خوب نبوده است. او در نزدیکی بلخ زندگی می‌کرد و بعداً به بلخ آمد، سپس در 12 سالگی بیرون آمد و هرگز در افغانستان و ایران زندگی نکرد. او به محلی که اکنون قونیه نامیده می شود سفر کرد و از چندین شهر ترکیه از جمله قیصریه و آقصاره گذشت و سرانجام در قونیه اقامت گزید. پس اگر بگوییم رومی درست نیست. همچنین هیچ ربطی به ایتالیا ندارد، زیرا روم غربی و روم شرقی است که به آن امپراتوری تمام رومی گفته می شود که شامل بیزانس نیز می شد.

حالا چرا مولانا اینقدر حسود است؟ اول اینکه این پیش بینی خودش بود. در داستان های مربوط به او در مناقب العارفین نوشته شمس الدین احمد افلاکی آمده است که روزی مولانا به حجره یکی از یارانش رفت و یکی از اصحاب نشسته بود و کتاب مثنوی را پشت سر گذاشته بود. و به نظر می رسد که او به آن تکیه داده است. مولانا عصبانی می شود و می برد و می گوید کتاب ما کتاب دور ریختنی نیست، این کتاب جهانی می شود. اما اگر این داستان را درست ندانیم، این داستان تقریباً 80 سال پس از مرگ مولانا نوشته شده است. 80 سال پس از درگذشت مولانا مثنوی، او تازه وارد ایران شده بود. شاید اولین کسی که از مولانا و مثنوی او یاد کرده علاءالدوله سمنانی بیابانکی باشد. این جناب علاءالدوله که از عرفای ایرانی است و مقبره اش نزدیک سمنان است اولین اشاره به مولانا در آثارش است و می نویسد آثارش را خواندم، مرد خوبی بود. اما همانطور که می دانیم قبل از آن و قبل از ایران آثار مولانا به هند رسیده بود اما او در آن زمان یعنی 80 سال پس از مرگش هندو نبود و نه ایرانگیر بود و نه هیچ کدام. بنابراین، حتی اگر نویسنده کتاب مناقب العارفین، حتی اگر خودش این داستان را ابداع کرده باشد، باز هم باید بگوییم که او بصیرت زیادی داشته است، زیرا کتاب واقعاً محبوب شده است و اکنون از اقبال مولانا است. . و قدرت درونی او با تبلیغات نمی توان کسی را فریب داد. بگذریم که شاعری فصیح هستی، هرگز موفق نخواهی شد ایرج میرزا را جهانی کنی. شما هرگز نخواهید توانست وحشی گری بافاکی را جهانی کنید. محتویات اشعار آنها فریب و ربودن دلها را ندارد. اشعار مولانا این مضمون را دارد. می بینید که هگل به آن اشاره می کند و می بینید که برخی از اشعار او در همان قرن 19 به آلمانی ترجمه شده و آقای هگل هم آنها را می خواند. بعدها به زبان های دیگر و تا قرن بیستم، شانسی که مولانا می یابد این است که یک شاعر آمریکایی به نام آقای کلمن بارکز که چندین جلد کتاب در ترجمه اشعار مولوی نوشته است، بدون اینکه فارسی بداند، از ترجمه های او فهمیده شده است. مثنوی و اشعار مولانا که جوهری به قول این مرد و به قول خودش یکی به من نامه نوشت و گفت این پرندگان را از قفس رها کن، یعنی این مفاهیم بزرگ را آزاد کن این پادشاه را که در صدف و قفس است و آن را آمریکایی ساخت، یعنی امروز به زبان آمریکایی نوشته شده است، وگرنه کل مثنوی توسط آقای نیکلسون که از اساتید دانشگاه کمبریج بود، به انگلیسی ترجمه شده است. تقریبا 90 سال پیش، اما انگلیسی نسبتا قدیمی و بسیار ادبی و خشک است. او زبان تازه و تازه ای آورد و توانست مثنوی را شاهدی بازاری کند. و در دسترس عموم قرار دهند و دانشگاهیان به جای خودشان، مردم عادی به تدریج با آن آشنا شدند. خیلی جالب است، من حدود 7 سال پیش در آلمان بودم، در قطار بودم. داشتم یه متنی به آلمانی میخوندم خانمی کنارم نشسته بود یکی از حرفاش رو متوجه نشدم و البته خیلی مشکل داشتم ولی هی به این خانم گفتم معنی اون کلمه چیه انگلیسی و او گفت بله. بعد از صحبت این خانم پرسید اهل کجایی؟ گفتم من ایرانی هستم. گفت مولوی را می شناسی؟ گفتم بله، البته ما ایرانی ها این را می دانیم. گفت از جلسه ای برمی گشتم که در آن درس و بحث در مورد مولانا داشتیم. اینگونه جهانی شد. و این شهرت را بدون شایستگی به دست نیاورد. حافظ و سعدی نیز. به قول خود مولانا: قوت مه قوری را می شکند. این قدرت می دیگ را شکست و اینها ریختند و عطرش همه جا را فرا گرفت. ببینید در قرن نوزدهم یکی از روسای جمهور فرانسه سعدی نام داشت. یکی از دانشمندان و ترمودینامیک های فرانسوی سادی کارنو [2] نام او سادی و امثال اینها است. گلستان و بستان سعدی به فرانسه ترجمه شده و چه بسیار کتاب گلستان و بستان در فولکلور عامیانه گنجانده شده است که اگر در جستجوی آنها بگردی شگفتی هایی را کشف می کنی. چون کلامشان چنان قدرتی داشت و مثل تیری که آرش از مرو به آمل زد، گفت: کمان آرش را از این خواننده بگیر/ که تیری از عامل به مرو زد. در افسانه های ایرانی است که وقتی می خواستند مرز ایران را با توران مشخص کنند، آقای آرش تیری از آمل به سمت مرو پرتاب کرد. پس از پرتاب این تیر به زمین افتاد و جان باخت. می گفتند روحش را در این تیر گذاشته بود که توانست از عامل به مرو بگذرد. این بزرگان روح خود را در سخنان خود می گذارند که تا به امروز باقی مانده و خواهد ماند.

سخنرانی دکتر عبدالکریم سروش

تبدیل گفتار به متن توسط گروه شمس و مولوی. 1400/05/15

[1] این بیت در اشعار مولانا یافت نشد.

[2] سعدی کارنو

همچنین فایل این کنفرانس را بشنوید:

http://shamsrumi.com/wp-content/uploads/2022/08/Mowlana-or-Rumi.mp3

به گزارش ایسنا، دکتر زهره طیبی در نشستی با عنوان مولانا در منظر جهانی که در دانشکده فنی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، اظهار کرد: یکی از مهم ترین سوالاتی که در رابطه با مولانا مطرح می شود، شاید لقب رومی مولانا باشد. این مولانا در بلخ به دنیا آمد، در ایران شعر گفت، سپس به روم رفت و در آنجا درگذشت. چرا مولانا را به جای شاعر ایرانی رومی می دانند؟

استاد گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: مولانا در جهان انگلیسی بیشتر به مولانا معروف است. کریم زمانی در این باره گفت که برخی از ایرانیان از مولانا خواندن مولانا تردید دارند. در یکی از سخنرانی ها استادی گفت که هر وقت نام مولانا برده می شد، انگار خنجر به قلبم زدند. آن وقت است که همه به قونیه می‌روند و در آنجا به دنبال معنای معنوی می‌گردند، دلیلش این است که ترک‌ها در این منطقه به اندازه کافی کار کرده‌اند و مولانا را شناخته‌اند، و ما هیچ کاری نکرده‌ایم، مولوی در جهان غرب با ترکیه شناخته می‌شود.

طیبی گفت: نکته جالب در استانبول امروزی این است که مسجد ایاصوفیه مکانی است که فرهنگ های شرق و غرب در یک جا جمع شده اند و آنها را مانند فرهنگ خود می دانند.

وی تصریح کرد: نکته جالب در بینش مولانا وحدت در همین کثرت است که نگاه کلی مولانا به ادبیات را اثبات می کند. دیدگاه مولانا آنقدر وسیع است که بخواهیم جزئیات را بررسی کنیم. آنچه مولانا بر آن تاکید دارد کنار گذاشتن اختلافات و بررسی منشأ حیات است. مولانا بینشی جهانی دارد و همین عامل است که انگلیسی ها و سایر فرهنگ ها را مورد توجه قرار می دهد.

انتهای پیام

منبع تصویر،

سلام. نمی دانم کجا مقاله ای به انگلیسی خواندم با عنوان “پنج دلیل تأمل برانگیز که چرا مولانا پرفروش ترین شاعر آمریکاست؟” بگذارید برایتان توضیح دهم که «جلال الدین محمد مولوی بلخی» نویسنده «مثنوی معنوی» در غرب به «مولوی» معروف است (1).